ทบทวนเรื่องศีล

วันนี้เรามาเรียนรู้ธรรมะของพระพุทธเจ้า หลักสูตรของพุทธเจ้าท่านมีบอกไว้แล้ว ศีลสิกขา จิตสิกขา ปัญญาสิกขา ในหลักสูตรทั้งหมดตรงนี้ เราจะเดินไปได้ อันดับแรกเลย ‘ศีล’ อันนี้ท่านพูดชัดเจน หลวงพ่อมักจะเตือนเราเสมอ นักภาวนาบางท่านต้องการไปนิพพาน แต่ศีลไม่เคยตั้งใจรักษาเลย ศีล 5 จำเป็นที่สุดนะคะ ท่านบอกไม่เป็นไร ยังไงเอาศีล 5 ไว้ก่อน ศีล 8 อันนี้เรารักษาได้เป็นครั้งคราว

ศีล 5 ทำไมต้องตั้งใจรักษา เพราะถ้าเราไม่ตั้งใจรักษา เวลาที่เราลงมือปฏิบัติจิตจะฟุ้งซ่าน พอฟุ้งซ่านแล้วเนี่ย จิตไม่สามารถที่จะเป็นสมาธิได้จริง ๆ (ในที่นี้คือสัมมาสมาธิ) ก็เลยทบทวนศีลกันสักนิดนึง วันนี้ทุกคนต้องมีโยนิโสมนสิการ เวลาเราภาวนาไปเรื่อย ๆ สักไตรมาสนึง สัก 3 เดือนผ่านไป เราทบทวนว่า 3 เดือนที่เราทำมาเป็นยังไงบ้าง แต่ในระหว่างวัน ที่เราภาวนาทุก ๆ วัน เราต้องคอยพิจารณาอยู่แล้วล่ะ เช่น ช่วงนี้เราลดการเดินจงกรม หรือเราเพิ่มการทำอะไรบางสิ่งบางอย่างขึ้นมาในการภาวนา ผลมันเป็นอย่างไรบ้าง ไม่ใช่เราภาวนาไปทั้ง ๆ ที่เราไม่ได้เคยสังเกตเลย พอเราไม่ได้สังเกตเลย เราหลงไกล เหมือนเวลาเราเดินทางเราไม่รู้ถูกทางหรือเปล่า เริ่มไม่ค่อยแน่ใจ แล้วให้มั่นใจเลยว่าไม่ค่อยถูกหรอก เพราะว่าอะไร หลวงพ่อจะสอนว่ายังไงเราก็ผิด ผิดคือครูที่เราจะต้องเรียนรู้มัน แล้วเราถึงจะรู้ว่าอะไรคือสิ่งที่ถูกในการภาวนา

ศีลมี 5 ข้อ แต่พวกเราบางครั้งเราอาจจะดูว่ามันหยาบ ๆ ไป ก็อาจจะไม่ได้คิดอะไรเยอะ แต่ข้อเท็จจริงมันมีรายละเอียดของมัน เคยได้ยินกรรมบถ 10 ไหม ศีล 5 พร้อมกรรมบถ 10 นะ ไม่ใช่แค่ศีล 5 เพียว ๆ อย่างเช่นพูดปดอย่างนี้ มันไม่ใช่แค่พูดโกหกใช่ไหม พูดส่อเสียด พูดนินทา พูดเพ้อเจ้อ ทั้งหลายอยู่ในนี้หมดเลย นะคะ

ข้อแรก ‘เรื่องการฆ่าสัตว์’ เจตนาไหม บางท่านบอกงั้นต้องกินเจไหมเนี่ย ไม่ เวลาเราไปตลาดเราไปซุปเปอร์ เราซื้อซากศพหมดเลยนะ ไม่ว่าหมู เห็ด เป็ด ไก่ ตรงนั้นน่ะมันเป็นซากศพ แต่ถ้าซื้อ ‘แบบปาณาติบาต’ เช่น อันนี้โบราณนะ คนจีนเขาจะตุ๋นยาจีนด้วยไก่ดำ จะไปสั่งไว้ก่อนเลย พรุ่งนี้เอาไก่ดำตัวหนึ่ง ยิ่งคนออกลูกต้องกินแต่ซุปไก่ดำนึกออกไหม อีก 15 วัน เดี๋ยวต้องต้มให้ลูกสะใภ้กิน ไปสั่งไว้ก่อนเลยเอาไก่ดำ มันคือการสั่งเลย อันนี้คือสั่งเรียบร้อย ร้านอาหารสั่งไหม สั่งนะคะ ร้านอาหารก็สั่ง แต่ถ้าเราไปตลาดมีอะไรเราก็ซื้ออันนั้น ยกเว้นคนที่เขาทำโอมากาเสะ เขาไปตลาดเขาเห็นอะไรเขาซื้อมา อันนี้พูดถึงร้านอาหารก่อน ตามฤดูกาลไปแล้ววันนี้ตลาดมีอะไรให้ซื้อก็ซื้อมา ก็ขายตามนั้นอันนั้นเรื่องหนึ่ง แต่ถ้าที่มันต้องออเดอร์ยังไงมันก็ผิดแหละ เพราะมันคือการสั่ง กรรมมีไหม อันนี้ก็ต้องไปว่าเอาอีกที

ข้อ 2 ‘ลักทรัพย์’ เราคิดว่าเป็นสิ่งของนะ มันมีหลายอย่างในหลาย ๆ ประเด็น อย่างเช่น บางคนบอกฉันไม่ผิดศีลหรอก โอกาสมีไหม ก็มันไม่เคยมีโอกาสได้หยิบเลย ไม่เคยมีโอกาสที่จะได้ทำอะไรเลยมันก็ไม่มีปัญหานะคะ แต่ถ้ามีโอกาสแล้วทำไงล่ะ มันต้องวัดใจตัวเองนะ อย่างมีครั้งหนึ่งหรือหลาย ๆ ครั้ง สมัยก่อนหลวงพ่อจะเคยเทศน์อยู่บ่อย ๆ สมัยท่านทำงานก็จะมีเพื่อนที่ทำงานบอก เนี่ยจะเดินจงกรม เจ้านายก็จะสั่งนู่นสั่งนี่ให้ทำ ก็แบบเจ้านายใจบาปหยาบช้า ฉันจะภาวนาแล้วให้ฉันทำงาน หลวงพ่อจะบอก “เฮ้ย..เขาจ้างมาทำงาน ไม่ได้จ้างมาภาวนา” คิดก่อนว่าใช่ไหม มีช่วงหนึ่งรัฐวิสาหกิจหน่วยนึง จะมีคนไปเรียนกับหลวงพ่อเยอะมาก จนหลวงพ่อบอกว่าถ้าเราหนีงานมาฟังธรรมไม่ได้บุญหรอกนะ มันผิดศีลใช่ไหม คุณรับเงินเดือน แต่คุณหนีมาฟังธรรมแล้วคิดว่าได้บุญกลับไป ไม่ใช่นะ เพราะฉะนั้นต้องทบทวนในลักษณะแบบนี้ อย่าคิดว่าเป็นการขโมยของ อันนี้ผิดศีลชัดเจน เพราะเวลางานแทนที่คุณจะไปทำงาน คุณมาฟังธรรมแล้วคิดว่าได้บุญ เวลาทำงานคุณก็บอกฉันจะต้องภาวนา ก็หวังว่าทุกคนอยู่ตรงนี้คงไม่มีใครหนีงานมานั่งปฏิบัตินะ ถ้ามีพูดไปตรง ๆ เลย ยังไงก็ไม่เจริญ ศีลพร่องแล้ว ยากแล้วค่ะ ทุกคนจะเดินเส้นนี้ ไม่ได้ยาก แต่ศีลเบื้องต้นถ้าศีล 5 ไม่ได้เนี่ย ยากแล้ว

‘กาเม’ บางคนอยู่กับผู้เฒ่า เอาปลอดภัย บอกเลยผู้เฒ่านี่ยิ่งน่ากลัว จากประสบการณ์ที่เคยเจอมาเอง เพราะฉะนั้นเข้าไปที่ไหน โดยเฉพาะผู้หญิง แนะนำนะ พระยังไงก็ผู้ชาย เรามาแบบนี้เราก็มีผู้ชาย เพราะฉะนั้นอย่าภาวนาจนมาเจอว่า นี่เคยเป็นสามีฉันในอดีต แล้วมันจะยุ่งไปหมด แค่ชาตินี้ชาติเดียวก็ยุ่งแย่แล้ว มันไปข้ามชาติเนี่ย คนไม่ได้รู้กับเรานึกออกไหม ถึงรู้ก็ไม่ได้นะคะ อยู่กับปัจจุบันอย่างเดียว

ข้อ 4 ‘พูดปด’ น่ากลัว ถ้าใครโพสต์อะไรเรื่อย ๆ นะ หลวงพ่อจะเตือน ในไลน์ในอะไรก็ตาม เวลาเราไม่ได้ผิดศีลด้วยคำพูด แต่เราส่งอะไรไปไม่รู้ แค่กดไลก์กดแชร์ก็พอแล้วใช่ไหม ถ้าข้อเท็จจริงอันนั้นไม่ใช่ แล้วทำไงต่อ มันก็พ่วงไปด้วยกันไหม

ข้อ 5 นี่ชัดเจน ในศีล 5 ข้อนี้ ข้อสุดท้ายถ้าเราตั้งใจจะรักษาเอง อันนี้บริสุทธิ์ชัดเจน ไม่มีใครหยิบแก้วเหล้าใส่มือเราได้หรอก เพราะอันนี้เราต้องทำด้วยตัวเองจริง ๆ เพราะฉะนั้นถ้าค่อย ๆ เริ่ม เริ่มจากข้อนี้นะคะ แล้วอย่างอื่นมันจะค่อย ๆ ไป เพราะตัวนี้มันเป็นตัวที่ทำให้ขาดสติ แล้วพวกเราลองดูได้ไหม อาชีพไหนที่ผิดศีลรวยทุกอาชีพเลย มันท้าทายนะ อาชีพไหนที่ผิดศีลรวยทุกคน แต่ผลข้างหน้าเป็นไงไม่รู้ อันตรายนะถ้าเราคิดแต่ปัจจุบันขณะแค่นั้น ว่าอันนี้ฉันทำแล้วได้ อย่างเช่น ตั้งแต่ข้อแรกที่หลวงพ่อจะเตือนอยู่บ่อย ๆ ไม่ใช่หนีงานมาภาวนานะ เราคิดว่าเราจะมาได้บุญตรงนี้ไง แต่เปล่าเราเบียดเบียนไปแล้ว เบียดเบียนตัวเองไปตั้งแต่จุดเริ่มต้นก็จะยากแล้ว เพราะฉะนั้นเรารู้แล้วหลักสูตรของพุทธเจ้า ศีล สมาธิ ปัญญา ตรงนี้เราก็เดินมาตรง ๆ

หลังจากเกริ่นเรื่องการรักษาศีลอย่างละเอียด นาน ๆ จะพูดทีหนึ่ง แต่เราคิดว่าช่วงนี้มันเป็นช่วงที่ มันมีหลายปัจจัยที่ทำให้คนอาจจะมองศีล 5 เป็นเรื่องธรรมดา บอกเลยศีล 5 ใน ‘ทาน ศีล ภาวนา’ ‘ศีล สมาธิ ปัญญา’ มีศีลทั้งคู่นะคะ เพราะฉะนั้นศีลไม่ใช่กระจอก ศีลไม่ใช่ง่าย ๆ เลยที่คุณจะเดินได้ ถ้าคุณไม่ได้ตั้งใจ แต่การรักษาศีลไม่ใช่เรารักษาแบบกำปั้นทุบดิน เดินไปทุกย่างก้าวต้องคอยส่องว่าเหยียบมดเหยียบอะไรไหม ไม่ใช่ ‘เจตนา’ เรามีเจตนาไหม ใช้คำว่าเราไม่ได้ศรีธนญชัยอย่างนี้ เรามีสถานที่อย่างบ้านจิตสบายก็เหมือนกัน มันต้องมีฉีดปลวกเราวางใจยังไง เรารักษาทรัพย์สินถูกไหม เรารักษาบ้าน เราไม่มีบอกว่าให้ช่างมา ปลวกอยู่ตรงไหน ฆ่าเลยนะ ไม่ใช่เป็นประเด็นนั้น จะทำยังไงป้องกัน อันนี้ถามว่ามีวิบากกรรมไหม มันก็ต้องมี เราไม่โกหกกันนะ แต่เขาเรียกว่าขั้นตอนหรือคุณสมบัติของการผิดศีลมันไม่ได้ครบถ้วน มันไม่ครบ เจตนาเราไม่มีที่จะฆ่า เราต้องการแค่รักษาทรัพย์สินเท่านั้น เพราะฉะนั้นตรงศีลนี้ก็เป็นเรื่องละเอียดอ่อนนิดหนึ่ง แต่ไม่ใช่ถึงกับรักษาไม่ได้ อยู่ที่เจตนาเป็นตัวตั้ง

คุณมาลี ปาละวงศ์
5 ตุลาคม 2567
ธรรมะภาคปฏิบัติ ครั้งที่ 22
ณ บ้านจิตสบาย

#เรียนรู้ศีล #ทบทวนศีล #ธรรมะ #ศีลสิกขา #ศีล5 #กรรมบถ10  #คุณมาลี #คุณมาลีปาละวงศ์ #ปฏิบัติธรรม #ศีล #สมาธิ #ปัญญา #พัฒนาจิตใจด้วยศีล #ศีลในชีวิตประจำวัน #คำถามเกี่ยวกับศีล #ศีลสำหรับคนวัยทำงาน #เข้าใจศีลให้ลึกซึ้ง #ประโยชน์ของการรักษาศีล #บ้านจิตสบาย